Almanya’da savaş sonrası yıkım edebiyatının en önemli temsilcilerinden Wolfgang Borchert’in,savaşa ve faşizan baskılara karşı kaleme aldığı şiirsel manifestodur Hayır De!Şiirleri, öyküleri ve tiyatro oyunlarıyla Nazizme başkaldıran Borchert’in bu uzun ve son dereceetkileyici şiiri, toplumun farklı kesimlerinin, savaş ve faşizm koşullarında, bu koşulları daha daağırlaştıracak politikalara, baskı ve dayatmalara neden Hayır demeleri gerektiğini olağanüstü birdille anlatıyor.Hayır De!’yi özel kılan yanlardan biri de, daha yirmi yaşında kendisini dünyanın en acımasız savaşınınortasında bulmuş, insan kıyımlarının en yabanılının tüm acılarını yaşamış biri tarafından kalemealınmasıdır. Buna rağmen az rastlanır bir yalınlıkla yazılmış, savaş karşıtı bir manifestodur.Tüm güçlü edebiyat yapıtları gibi, belirli koşulların ürünü olsa da benzer ya da farklı koşullardayaşayanlara da hitap ederek zamanın sınavını geçen, evrensel bir değer taşıyarak güncelliğinihep koruyan bu şiirsel manifestoyu, dilimize Celal Üster kazandırdı. Üster, Wolfgang Borchert’e,26 yıllık yaşamına sığdırdığı eserlerine, dönem edebiyatına ve Hayır De!’ye dair kapsamlı birgiriş yazısı da kaleme aldı.Tan Oral’ın çizgileri eserin Türkçe edisyonuna ayrı bir estetik değer katarken, Borchert’inanlatımıyla savaşa ve baskılara karşı Hayır demesi gereken farklı toplumsal kesimler, âdeta buçizgilerde yeniden hayat buldu.Anaların sesiyle ve sözüyle; “Dünyanın bütün anaları, / yarın size askerî hastanelerde hemşirelikyapacak,/ yeni savaşlarda savaşacak çocuklar doğurmanızı emrederlerse, yapacağınız bir tek şey var:HAYIR deyin! / Analar, HAYIR deyin!”
