1851 yılında gazeteci, yazar, çevirmen ve bürokrat Hovsep Vartanyan (1816-1879), nam-ı diğer Vartan Paşa tarafından kaleme alınan Akabi Hikâyesi, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde kaleme alınmış ilk Türkçe roman olma niteliği taşıyor. Katolik bir Ermeni erkekle Apostolik bir Ermeni kadının trajik aşk hikâyesi üzerinden dönemin Osmanlı Ermeni toplumunu mercek altına alan eser, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki değişimlerin ve gelişmelerin vesikasını çıkarıyor. Yayımlanma tarihinden tam 173 yıl sonra yeniden Türkçe okurla buluşan Akabi Hikâyesi, 19. yüzyıl İstanbul Ermeni toplumunun günlük yaşantısından eğlence anlayışına, cemaat içi dinamiklerinden kültür dünyasına kadar pek çok konuya ışık tutuyor.
